Toprak ve Tarım Reformu Kanunu

Kanun No : 1757 Kabul tarihi : 25/6/1973

BİRİNCİ BÖLÜM
TANIM, AMAÇ V E KAVRAMLAR
Tanım:
MADDE 1. — Bu kanun açısından toprak ve tarım reformu, toprak mülkiyet dağılımının, tasarruf ve işletme şeklinin ve işletmelerle ilgili yapının verimlilik ve sosyal adalet ilkelerine uygun olarak düzenlenmesidir.
Amaç :
MADDE 2. — Bu kanunun amacı:
a) Toprağın verimli bir şekilde işletilmesini, tarımsal üretimin sürekli olarak artırılmasını, değerlendirilmesini, pazarlanmasını ve ulusal kalkınmayı hızlandıracak tarımsal yapının kurulmasını,
b) Topraksız veya az topraklı çiftçi ailelerinin yeter gelirli tarımsal aile işletmeleri haline getirilmeleri için topraklandırılmalarını, donatılmalarını, desteklenmelerini ve örgütlenmelerini,
c) Toprak ve Tarım Reformu hedeflerinin gerçekleştirilmesine yardımcı olmak amacı ile Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri kurulmasını,
d) Tarımda kiracılık ve ortakçılığın belli bir düzene sokulmasını,
e) Ekonomik bir üretime imkân vermeyecek şekilde parçalanmış arazinin birleştirilmesi ve gerektiğinde genişletilmesi suretiyle toplulaştırılmasını ve tarımsal mülklerin çiftçi ailelerinin geçimini sağlamaya ve aile işgücünü değerlendirmeye yetmeyecek derecede parçalanmasını ve küçülmesini önlemeyi,
f) Örnek köyler kurmayı, mevcut köylere eklemeler yapmayı,
g) Tarımda toprak ve su kaynaklarının teknik ve ekonomik gereklere göre kullanılması, korunması, ıslahı, geliştirilmesi ve verimliliğinin sürdürülmesini, Sağlamaktır.

Bu kanun bakımından tarım arazisi:
MADDE 3. — Üzerinde ekim, dikim, bakım, yetiştirme yapılabilen veya orman hariç doğrudan doğruya tabiattan yararlanmak suretiyle bitki veya hayvan üretimine elverişli olan veya ıslah (amelioration) suretiyle üretime elverişli hale getirilen araziye, «tarım arazisi» denir. Bu kanunda kullanılan toprak ve arazi deyimleri, birinci fıkrada tanımı yapılan tarım arazisi anlamını ifade eder.

Çiftçilikle ilgili tanımlar:
MADDE 4. — Bu kanunun uygulanmasında:
a) Arazi üzerinde geçinme amacı ile bitki veya hayvan yetiştirilmesine veya bunların ürünlerinin elde edilmesine, değerlendirilmesine «çiftçilik»,
b) Çiftçilik işlerini bedenî ve fikrî güçlerini kısmen veya tamamen katarak doğrudan doğruya yapan ve esas geçim kaynağını bu işlerden sağlayanlara «çiftçi»,
c) Sahibi olduğu toprağı bizzat işleyenlere veya işletenlere «toprak sahibi çiftçi»,
d) Sahibi olduğu toprağı kiracılık veya ortakçılıkla işletenlere «toprak sahibi»,
e) Başkasının toprağını nakdî veya aynî veya hem nakdî hem aynî belli bir bedel karşılığında işleyenlere veya işletenlere «kiracı»,
f) Başkasının toprağını o topraktan elde edilecek ürünün belli bir payı karşılığında işleyenlere «ortakçı»,
g) Çiftçilik işlerinde nakdî veya aynî veya hem nakdî hem de aynî ücret karşılığında çalışanlara «tarım işçisi», Denir.

Aile ve aile başkanı:
MADDE 5. — Bu kanunun uygulanmasında karı-koca ve varsa reşit olmayan füru ile reşit olup da evli olmayan ve ailesi başkanı ile
birlikte oturan fürua «aile» denir. Reşit olup da yalnız yasayan ve evli olmayan kişiler ile vesayet altında bulunan kişiler de aile sayılır. Çiftçilik işlerini sürekli ve doğrudan doğruya yapan aileye «çiftçi ailesi», aileden kocaya, yoksa karıya «aile başkanı» denir.

Toprağın verimli olarak işletilmesi:
MADDE 6. — Toprağın verimli olarak işletilmesinden maksat:
a) Toprağın özel niteliklerine ve bulunduğu yerin ekonomik ve doğal imkân ve koşullarına uygun biçimde işlenmesi veya işletilmesi,
b) Su ve toprak kaynaklarının korunması, toprak verimliliğinin artırılması bakımından zorunlu ve olağan tedbirlerin alınması, Suretiyle çiftçilik yapılmasıdır. Bu esaslara uymayanlarla bu kanunda gösterilen istisnalar saklı kalmak üzere toprağını doğrudan doğruya işletmeyerek kiraya veya ortağa verenler, toprağını işlemiyor veya işletmiyor sayılır.
Bu maddeye ilişkin hususlar yönetmelikte belirtilir.

Tarımsal işletmeler:
MADDE 7. — Bu kanuna göre tarımsal işletme; çiftçilik yapılması için gerekli toprak, bina, tesis, alet, makine, bitkisel ve hayvansal üretim araçlarından bir veya birkaçı ile işgücünün birlikte kullanıldığı üretim birimidir.
Küçük işletme : Bu kanuna ekii 3 ve 4 numaralı tablolarda gösterilen veya 5 numaralı tabloya göre bulunan arazi miktarlarına kadar araziye sahip olan işletmedir. Sahibi oldukları küçük işletmeleri doğrudan doğruya işletmek suretiyle geçimini sağlayanlara «küçük çiftçi» denir.
Aıie işletmesi : Bu kanuna ekli 3 ve 4 numaralı tablolarda gösterilen veya 5 numaralı tabloya göre bulunan aran miktarları kadar araziye sahip olan işletmelerdir.
Orta işletme : Aile işletmesinden büyük ve bu kanuna ekli 1 ve 2 numaralı tablolarda gösterilen veya 5 numaralı tabloya göre bulunan arazi miktarları kadar araziye sahip olan işletmelerdir.
Örnek işletme: Belli üretim hedeflerine ulaşmak için bulunduğu bölgenin ekonomik ve ekolojik şartlarına göre modern tarım usullerini uygulayan, tarımsal bir işletme planı ile çalışan, işletme muhasebe kayıtları tutan, toprak ve tarım reformunun uygulandığı bölgede son üç yılda birim alandan bölge ortalamasının Bakanlar Kurulunca tespit edilecek belli katı kadar fazla tarımsal üretim elde eden, işletme tipine ve büyüklüğüne göre gerekli tarımsal alet ve vasıtalara sahip olan işletmelerdir.
Bir tarım işletmesinin örnek tarım işletmesi sayılabilmesi için son üç yılda birim alandan bölge ortalamasının üzerinde elde etmesi gereken üretim fazlası yüzde ondan az olmamak üzere, her bölgenin ekonomik ve sosyal şartları gözönünde tutularak Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığının bağlı bulunduğu Bakanlığın önerisi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından tespit edilir. Sulu ve kuru arazi için ayrı olarak birim alandan alman ve verimin bölge ortalamasının tespiti ve bir tarım isletmesinin örnek tarım isletmesi sayılabilmesi için gerekli nitelik ve şartlar Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığının Tarım Bakanlığı ile müştereken hazırlayacağı
bir yönetmelikle tespit edilir.
Bu yönetmelik Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı tarafından uygulanır.

Sulu arazi ve kuru arazi:
MADDE 8. — Bitki yetişme devresinde lüzumlu olan fakat doğal yağışlarla karşılanamayan su açığının, yerüstü veya yeraltı su kaynaklarından temin edilen sulama suyu ile karşılanması imkân bulunan ve nitelikleri de sulamaya elverişli olan arazi veya arazi kısmına «sulu arazi» denir. Alınacak tedbirlerle sulanması mümkün olan arazi de sulu arazi sayılır.
Yukarıda belirtilen anlamda sulanmayan ve alınacak tedbirlerle de sulanması mümkün olmayan arazi «kuru arazi» sayılır. Toprak ve tarım reformunun uygulandığı bölgelerde su ve toprak nitelikleri bakımından sulanması mümkün olan arazi, sahibinin kendi imkânları ile sulanan arazi haline getirilmiş ise buralarda kuru arazi ile ilgili hükümler uygulanır.
Üçüncü fıkra hükmü Devlet sulama şebekeleri alanlarında uygulanmaz.
Arazinin, sulu arazi veya kuru arazi olduğu, toprak ve tarım reformu bölgelerinde Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığınca, toprak ve tarım reformu bölgeleri dışında Köy İşleri Bakanlığınca saptanır.
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin esaslar yönetmelikte belirtilir.

Tarımsal yerleşim:
MADDE 9. — Tarımsal yerleşimden maksat; göçmen, göçebe ve naklen yerleştirilenlerle bu kanun kapsamı içinde topraklandırılan çiftçilerden gerekli görülenleri, konut ve tarımsal işletmenin gerekli kıldığı yapı ve tesisleri sağlamak suretiyle, reform amaçlarına en uygun şekilde- yerleştirmektir.

Yüzölçümü:
MADDE 10. — Bu kanunun uygulanmasında yüzölçümü olarak kullanılan dönüm 1000 metrekarelik alandır.

İKİNCİ BÖLÜM
TOPRAK VE TARIM REFORMUNA GİRİŞ
Toprak ve tarım reformu bölgesinin belirtilmesi:
MADDE 11. — Toprak ve tarım reformunun uygulanacağı köyler, ilçeler veya iller Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığının önerisi ve 

Bakanlar Kurulunun kararı ile toprak ve tarım reformu bölgesi olarak belirtilir ve bu karar Resmî Gazete'de yayımlanır.

Toprak ve tarım reformunun uygulanması:

MADDE 12. — Toprak ve tarım bölgesi olarak belirtilen ve tapulaması bulunmayan köylerle ilçe veya il belediye sınırları içindeki tarım arazilerinin, öncelikle uygulamaya geçilecek alanlardan başlamak üzere, tapulaması ile gerekli nitelik ve ölçekteki haritaları yapılır; haritaların üzerine arazi kullanma şekilleri ve toprak endeksleri işlenir. Maliye Bakanlığından gerekli vergi kayıtları ve beyannameleri istenir. Bunlardan ve diğer verilerden yararlanılarak Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı emrine geçecek toprakların tespiti, kamulaştırma, toprak dağıtımı, mera, yaylak ve kışlakların tespit ve tahsisi. Toprak ve Tarım Reformu Kooperatiflerinin kurulması ve gerektiği takdirde toplulaştırma ve tarımsal yerleşim işleriyle bu kanunda öngörülen diğer işler birbirini tamamlayacak şekilde hazırlanacak program ve planlara göre birlikte yürütülür. Toprak ve tarım reformu bölgeleriyle ilgili etüt, proje ve yatırımlar, kalkınma planı ve yıllık icra plan ve programlarında özel bir bölüm olarak belirtilir.

Duyuru :

MADDE 13. — Toprak ve tarım reformu bölgesi olarak belirtilen köy, ilçe veya illerde toprak ve tarım reformu uygulamasına başlandığı Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca uygun ve alışılmış araçlarla ve varsa o bölgede çıkan gazetelerden birisi ile duyurulur. Bu duyuru Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumunca ücretsiz yayınlanır.

 

Bildirim verilmesi:

MADDE 14. — Tarım arazilerinin malikleri veya malik sıfatıyla zilyedleri. bir bölgenin toprak ve tarım reformu bölgesi olarak ilân edilmesinden itibaren üç ay içinde, malik veya zilyed oldukları araziler hakkında, çıkarılacak yönetmelikte gösterilecek yetkili mercilere bildirim vermekle yükümlüdürler. Bu bildirimde; malik veya zilyedin ad ve soyadı, yaşı, medeni hali ile arazinin gerçek büyüklüğü, işletme ve kullanılış şekli ve mülkiyet veya zilyedlik hakkı üzerinde bir ihtilaf bulunup bulunmadığı bildirilir. Bildirimler tapulu taşınmaz mallarda malik, tapusuz taşınmaz mallarda zilyed tarafından, velayet veya vesayet altındaki kişiler için veli, vasi veya kayyım tarafından, ihtilaflı arazide hak iddiasında bulunanlar tarafından, müşterek veya iştirak halinde mülkiyette temsilci veya hissedarların tamamı yahut herhangi birisi tarafından, tüzel kişilere ait arazilerde tüzel kişiyi temsile yetkili olan kişi tarafından düzenlenerek imza edilir. Bildirimlerin şekil ve muhtevasına ilişkin ayrıntılar ile bildirim verilmesi ve incelenmesi işlemlerinin nasıl yürütüleceği çıkarılacak yönetmelikle tespit edilir. Yönetmelik, bu kanunun yayımı tarihinden itibaren bir ay içinde çıkarılır. Bildirimler hiçbir vergi, harç ve resme tabi değildir.

 

Bildirimlerin incelenmesi:

MADDE 15. — Bildirimler, ilgili dairelerden sağlanacak kayıtlara ve diğer belgelere göre toprak ve tarım reformu bölgelerinde Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığınca, toprak ve tarım reformu bölgeleri dışında Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca yetkili kılınacak mercilerce yerinde incelenir. Bildirimlerin biçim ve kapsamına ilişkin ayrıntılar ile bildirim verme işlemlerinin nasıl yürütüleceği ve incelemenin, nasıl yapılacağı yönetmelikte gösterilir.

 

Çiftçi, kütükleri:

MADDE 16. — Toprak ve tarım reformu bölgelerinde çiftçiler kendilerini «Çiftçi kütükleri» ne yazdırmakla yükümlüdürler. Kütüklere kendilerini Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığınca belirtilen süre içinde yazdırmayanlar, istenen belgeleri doğru bir şekilde vermeyenler ve Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığınca tanınan ek süre içinde yanlışlıkları düzeltmeyenlerle eksiklikleri tamamlamayanlar bu kanunla çiftçilere tanınan yardımlardan yararlanamazlar. Çiftçiliği terk edenler kütükteki kayıtlarını belirtilen süre içinde sildirmek zorundadırlar. Çiftçi kütüklerini hangi kuruluşun tutacağı ve bu kütüklerin biçim ve kapsamına ilişkin ayrıntılar yönetmelikte gösterilir.

 

Köy sınırlan:

MADDE 17. — Toprak ve tarım reformu bölgesi olarak belirtilen yerlerde sınır kâğıdı olmayan veya aralarında uyuşmazlık bulunan köylerin sınırlan Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığınca, duyuru tarihinden itibaren en geç altı ay içinde bitişik köylerin muhtar ve ihtiyar kurulu üyeleri ve varsa belediye başkanları dinlenerek kayıt ve belgelere göre tespit edilir. Tespit kararına karşı, ilgili köy muhtarları veya belediye başkanları, kararın tebliğinden itibaren onbeş gün içinde görevli mahkemeye itiraz edebilirler. İtiraz, Toprak ve Tarım Reformu Uyuşmazlık Komisyonu karan aranmaksızın, otuz gun içinde mahkemece karara bağlanır. Mahkemenin verdiği bu kararlar aleyhine üst yargı mercilerine başvurulmaz ve bu sınırlar, yeniden koy kurulması, köylerin birleştirilmesi ve tabiî âfetlerin gerektirdiği sınır değişiklikleri hariç, kesinleştikleri tarihten itibaren on yıl süreyle değiştirilemez. Onuncu yıldan sonra, bu sınırlarda değişiklik yapılması gerektiği takdirde, yapılacak değişiklikler Koy Kanunu ile 11 İdaresi Kanunu hükümlerine tabidir.   Bu konuda idari makam veya idari yargı mercilerinde bulunan ve henüz kesinleşmemiş olan uyuşmazlıklara ait dosyalar, bınncı fıkra hükmüne göre işlem yapılmak üzere, duyuru tarihinden itibaren en geç onbeş gün içinde Toprak v e Tarım Reformu Bölge Başkanlığına re'sen devredilir.

 

Temliki tasarrufların durdurulması:

MADDE 18. — Toprak ve tarım reformu bölgesi olarak belirtilen yerlerde. Bakanlar Kurulu kararının yayımlanma tarihinden itibaren o bölgedeki reform uygulamasının mülkiyet dağılımı açısından sona ermesine kadar, gerçek kişilerle Özel hukuk tüzel kişilerine ait araziden tapuda kayıtlı olanlar devir ve temlik edilemez ve tapuda kayıtlı olmayanların zilyedliği devredilemez. Ancak, bu süre üç yılı aşamaz. Bu gibi arazi yukarıda belirtilen süre içinde, ancak T. C. Ziraat Bankasına, Türkiye Zirai Donatım Kurumuna ve Tarım Kredi Kooperatiflerine ipotek edilebilir. İpotek edilen bu taşınmaz malların satışı gerektiği takdirde, bedeli, alacaklı banka, kurum ve kooperatife ödenmek suretiyle, taşınmaz mal Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı emrine geçer. Toprak ve tarım reformu bölgesi olarak belirtilen Devlet sulama şebekesi alanlarında, temliki tasarruflar, sulama şebekesi kısımları tamamlanıp sulamaya geçilınceye kadar durur. Ancak, bu süre beş yılı geçemez.

 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TOPRAK VE TARIM REFORMU MÜSTEŞARLIĞI EMRİNE GEÇECEK ARAZİ

 

Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı emrine geçecek arazi:

MADDE 19. — Aşağıda belirtilen arazi, Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı emrine geçer :

a) Bu Kanun hükümlerine göre kamulaştırılacak arazı.

b) Devlete alt olup kamu hizmetlerinde kullanılmak üzere tahsis edilmemiş olan arazi.

c) Kazandırıcı zamanaşımı hükümleri saklı kalmak kaydıyle 766 sayılı Tapulama Kanununun 38 inci maddesi gereğince Hazine adına tespit ve tescil edilecek arazi.

d) Kamu hizmetlerinde kullanılmakta iken sonradan tahsisi kaldırılan Devlete ait arazi.

e) Mahalli idarelerin yararlanmasına bırakılmış veya bu idarelere tahsis edilmiş olan mera. yaylak ve kışlaklar.

f) Hazinece, özel kanunlarla, bedelsiz olarak belediyelere devredilen araziden imar planlarına göre ihtiyaçtan fazla olduğu. Toprak ve Tarım' Reformu Müsteşarlığınca ilgili bakanlıkların görüşü alınarak tespit edilecek arazi parçaları.

g) Kesinleşen orman tahdit harita ve tutanakları dışında bırakılan yabani meyvelik, fundalık, makilik ve benzeri arazi ile özel kanuna göre orman tanımına girmeyen arazi.

h) Göllerin ve bataklıkların kuruması veya kurutulması, nehirlerin mecra ve seviye değiştirmesi, göl ve deniz kıyılarının dolması veya doldurulması ile meydana gelen ve gelecek olan arazi.

i) İskân kanunlarına göre başka yere karşılıksız yerleştirilenlerin terk ettikleri arazinin tamamı.

Bu mad'denin birinci fıkrasının (b) bendi hükmüne göre Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığının emrine geçecek arazide, 28 Aralık 1960 tarih ve 189 sayılı Kanun hükümleri saklıdır. Ancak, bu kanun

hükümlerine göre satılması istenilen arazinin tarım arazisi olarak kullanılmak istenilip isteniımediği Maliye Bakanlığı tarafından Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığından sorularak tarım arazisi olarak kullanılmak istenilenler söz konusu müsteşarlık emrine tahsis edilir. Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca topraksız çiftçiye dağıtılacak olan toprakların, Millî Savunma Bakanlığından devralman yerlere ait taksitleri veya topluca alınacak bedelleri, tahsilat yapıldıkça, 189 sayılı Kanun hükümlerine göre Millî Savunma Bakanlığı bütçesinde mevcut veya yeniden açılacak örel tertibine gelir kaydolunur.

    Yukarıda (g) bendi uyarınca Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı emrine geçecek araziden emek ve masraf ihtiyar edilerek ıslah ve ihya edilen yerler üzerinde kazanılmış olan haklar ile (h) bendinde belirtilen arazi üzerinde kanunları uyarınca kazanılmış olan haklar saklıdır.

 

Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı emrine geçiş ;

MADDE 20. —• 19 uncu maddenin (a) bendindeki arazi, bu kanuna göre kamulaştırma ile; (b), (e) ve (g) bendlerindeki arazi, bu kanunun yürürlüğe girmesi ile; (f) bendindeki arazi, tespit edilmesi ile; (h) bendindeki arazi, meydana gelmesi ile; (c) ve (i) bentlerindeki arazi, Hazine adına tescil ile; (d) bendindeki arazi, kamu hizmetlerine yapılan tahsisin kaldırılması ile Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı emrine geçer.

 

Arazi üzerinde tasarruf ve tahsis yetkisi:

MADDE 21. — Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı emrine geçen arazi, topraksız olan veya yeter toprağı bulunmayan çiftçi ailelerine dağıtılabileceği gibi bu kanundaki amaçların ve 1306 sayılı Kanuna göre yapılacak iskân projelerinin gerçekleşmesini sağlamak için de tahsis edilebilir. 19 uncu maddenin (a) bendi dışındaki Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı emrine geçen araziden, toprak ve tarım reformu amaçları için kullanılması gerekli olmayanlar, ilgili kuruluşun müracaatı ve Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığının izni ile kamu hizmetlerinde veya Özel kanunlarla kendilerine verilen görev ve yetkiler içinde kullanılmalı üzere Devlet kuruluşlarına tahsis edilebilir.

 

Devlete ait kuruluşlardan yararlanma ve yeni kuruluşlar meydana getirme :

MADDE 22. — Toprak ve tarım reformu ile ilgili olarak çiftçilerin  eğitilmesi, tohumluk, damızlık ve benzeri ihtiyaçlarının karşılanması amaçları ile Devlete ait mevcut kuruluşlardan yararlanılır. Gerekli hallerde. Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı emrine geçen araziden uygun görülenler, üzerinde birinci fıkrada öngörülen amaçlarla üretim ve eğitim müesseseleri kurulmak üzere ilgili kuruluşlara tahsis edilebilir.

 

Satım ve kiralama :

MADDE 23. — Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı, bu kanun hükümlerine göre emrine geçen araziyi gerçek ve tüzel kişilere bu kanunda öngörülen amaçlar dışında kulanılmak üzere satamaz ve kiralayamaz.

Ancak:

a) Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı bu kanun uyarınca emrine geçen araziyi millî savunma ihtiyacının karşılanması, ülkenin ekonomik, sosyal, teknik gelişmesi ve buna bağlı yeni iskân alanlarının sağlanması, kıyıların korunması ve turizm amaçları için Bakanlar Kurulu kararı ile Hazinenin tasarrufuna bırakabilir. Bu takdirde, kamulaştırma karşılığı ödenmesi gereken hallerde, bedel doğrudan doğruya bu amaçlarla yapılan kamulaştırmalarda uygulanan kanunî hükümlere göre ödenir.

b) Köy içinde bulunup konut kurmaya elverişli arsa durumunda bulunan yerler, köy ihtiyar kurulunun konut yerine ihtiyaç göstermesi üzerine Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca o köye yerleşmiş olan gerçek kişilere pazarlık yolu ile satılabilir.

c) Kamulaştırılan arazi dağıtılıncaya kadar, Devletçe ihya veya ıslah suretiyle tarıma elverişli hale getirilen arazi ile bu kanun hükümlerine göre Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı emrine geçen diğer arazi ve bu maddenin (a) bendi hükmü gereğince Hazinenin tasarrufuna bırakılan arazi, tarımsal işleme ve çalışmalar tahsis durumuna engel teşkil etmediği hallerde, topraksız çiftçilere veya birlikte işletecek topraksız çiftçi gruplarına Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca kiraya verilebilir. Arazinin kiraya verilmesi, kiracıya dağıtımdan öncelikle yararlanma hakkını vermez. Bu madde hükmüne göre yapılacak tahsis ve satım işlemleri esasları ile kiraya verilecek arazi miktarı, kira bedeli ve kira süresi Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca saptanır.

 

Kazandırıcı zamanaşımı ile aynî hak kazanma yasağı:

MADDE 24. — Bu kanun hükümlerine göre Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı emrine geçen arazi üzerinde kazandırıcı zamanaşımı işlemez ve bu yolla mülkiyet ve öteki ayni haklar kazanılamaz.

Arazinin Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı emrine geçmesinden önce kazandırıcı zamanaşımı şartlarmı tamamlamış olanların hakları saklıdır.

 

Toprak değiştirilmesi:

MADDE 25. — Teknik, ekonomik ve hukukî nedenler ve zorunluklarla Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca lüzum görülmesi halinde gerçek ve tüzel kişilere ait arazi sahiplerinin muvafakati ile Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı emrine geçen aym değer ve nitelikteki arazi ile değiştirilir.

 Değiştirme işlemi aşağıda yazılı şekilde yapılır:

a) Değer ve nitelikte fark bulunmazsa eşit ölçüde toprak değiştirilir.

b) Değer ve nitelikte fark bulunursa bu fark değiştirilen toprağın ölçülerinde değişiklik yapılmak suretiyle kapatılır. Değerlerin eşitliği, değiştirmenin yapıldığı yıldaki değerler karşılaştırılarak- sağlanır.

 

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

KAMULAŞTIRMA

Kamulaştırılacak topraklar :

MADDE 26. — 19 uncu maddenin kamulaştırmaya tabi olmaksızın Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığının emrine geçecek araziye ilişkin hükümleri saklı kalmak üzere, aşağıda sayılan gerçek ve tüzel kişilere ait tarım toprakları, varsa üzerindeki tarımsal işletme ile ilgili yapı veya tesislerle birlikte kamulaştırılır:

a) Mülhak ve mazbut vakıflara ait olup, Vakıflar Genel Müdürlüğünün zeytinyağı fabrikalarına hammadde temin eden zeytinlikler ile Devlet Üretme Çiftlikleri hariç olmak üzere kurumlara, ticaret şirketlerine, derneklere, kooperatiflere ve bunların birliklerine, 442 sayılı Köy Kanununun 87 nci maddesinde sayılan gerçek ve tüzel kişilere ait arazinin tamamı ile kamu tüzel kişilerine, kamu iktisadî teşebbüslerine, resmî kurumlara, kamu tüzel kişilerinin, resmî kurumların ve kamu iktisadî teşebbüslerinin katıldıkları kurum veya şirketlere ait arazinin kamu hizmetlerinde kullanılmayan kısımları.

b) Toprak ve tarım reformu bölgelerinde, reformun ilân edildiği tarihte 6 ncı maddede belirtilen esaslara göre verimli olarak işletilmeyen veya 128 nci maddede sayılan istisnaî haller saklı kalmak üzere doğrudan doğruya işletilmeyerek kiraya veya ortakçılığa verilen toprakların tamamı.

c) Ailelerle aile sayılan kişilerin doğrudan doğruya ve verimli olarakİşledikleri veya işlettikleri veya 128 nci madenin (a), (b), (c), (d), (e) ve (h) bentlerinde sayılan istisnaî haller sebebiyle kiraya veya ortağa verdikleri Türkiye'deki toprakları toplamının 28 inci maddede belirtilen esaslara göre ve bu kanuna ekli 1 ve 2 numaralı tablolarda gösterilen veya 5 numaralı tabloya göre bulunan miktarları geçen,kısmı ile *128 nci maddenin (f) ve (g) bentlerinde sayılan istisnaî haller için bu bentlerde belirtilen miktarları geçen kısım.

d) Devletçe borçlandırılmak suretiyle başka yerlere yerleştirilen kimselerin, eski yerlerinde iskân kanunlarına göre bıraktıkları toprakların tamamı.

e) îl, belediye ve köy tüzel kişilerinin mülkiyetindeki kamu hizmetlerinde kullanılmayan arazinin tamamı.

f) îl, belediye ve köy tüzel kişilerinin mülkiyetindeki mera, yaylak ve kışlakların bu kanun hükümlerine göre saptanan ihtiyaçtan fazla olan kısımları. Kamu tüzel kişilerine, kamu iktisadî teşebbüslerine,' resmî kurumlara, mazbut ve mülhak vakıflara ve tarımla iştigal eden kooperatiflere ve bunların birliklerine ait toprakların tamamı veya bir kısmı, kullanılmakta oldukları amaç gözönüne alınarak, Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığının önerisi ve Bakanlar Kurulu kararı ile kamulaştırma dışında bırakılabilir. Kamulaştırılan arazinin bir kısmının üzerinde kahvehane, han, dükkân, değirmen, imalâthane ve fabrika gibi' tarımsal işletme ile ilgili olmayan yapı veya tesisler mevcut ise bunların üzerinde bulunduğu arazi parçası kamulaştırma dışında bırakılır. Bu maddenin (d) bendi bu fıkra hükmüne tabi değildir.

 

Köy yerlerinin kamulaştırılması:

MADDE 27. — Bu kanunun yürürlüğe girmesinden önce sahipli arazi üzerinde Köy Kanunu hükümlerine göre köy ve köye bağlı yerleşim yerleri olarak topluluk vücuda getiren ailelerin ellerinde bulundurdukları ev, ahır, samanlık ve avlu gibi tarımsal işletme ile ilgili yapı veya tesisler, bu kanunun 28 inci maddesinde gösterilen sınırlara bakılmaksızın, yapı veya tesisler arsa sahibi tarafından kurulmuşsa arsa ile birlikte, ellerinde bulunduranlar tarafından kurulmuşsa sadece kapladıkları arsa, bu kanun hükümlerine göre kamulaştırılıp ellerinde bulunduranlar adma borçlandırılarak tescil edilir.

 

Bırakılacak toprak miktarı:

MADDE 28. — Aile başkanlarına ve aile -sayılan kişilere arazilerisulu ise tablo 1 de belirtilen miktarda, arazileri kuru ise tablo 2 de belirtilen miktarda arazi bırakılır. Bu Kanunun 7 nci maddesinde belirtilen şartları haiz olduğu Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca kabul edilen örnek işletme sahiplerine, arazilerinin sulu veya kuru olmasına göre, toprak endeksine bakılmaksızın 1 ve 2 numaralı tablolarda gösterilen miktarların bir katı daha fazla arazi bırakılır. Hayvancılık ve mandıracılık hariç olmak üzere, aynı zamanda çiftçilikten başka bir meslekle de iştigal eden ailelere ve aile sayılan kişilere sulu arazide tablo 1 de belirtilen miktarda, kuru arazide tablo 2 de belirtilen miktarda arazi bırakılır ve bu aileler ve aile sayılan kişiler, bu maddenin ikinci fıkrası hükmünden yararlanamazlar. Bırakılacak arazinin bir kısmı sulu, bir kısmı kuru ise o yerin tablo 2 de belirtilen kuru arazi miktarının, tablo 1 de belirtilen sulu arazi miktarına oram esas alınarak, sulu arazi miktarı kuru arazi miktarına dönüştürülerek işlem yapılır. Tablo 1 ve 2 de belirtilen rakamlar ait oldukları işçilerin sınırları içindeki her yere uygulanır. Tablo 1 ve 2 de bulunmayan ilçelerin hangi kategoriye gireceği yönetmelikte belirtilecek esaslara göre Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca tespit edilir. Kamulaştırılacak arazi miktarı 54 üncü maddede belirtilen esaslara göre bir çiftçi ailesinin topraklandırılmasma yetmeyecek miktarda ise ve bitişiğinde kamulaştırılacak veya dağıtılabilecek başkaca arazi yoksa, Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca kamulaştırılmayarak sahibine bırakılabilir. Tablo 1 ve 2 de belirtilen arazi miktarları toprak endeksi elli olan araziler içindir. Toprak endeksi elliden farklı arazilerde bırakılacak toprak miktarı tablo 5 teki katsayıları ile elli endeksine göre bırakılacak miktarların çarpılmasiyle bulunur. Toprak endeksi, arazilerin profil karakteri, toprak bünyesi, meyli, tuzluluk, alkalilik, asitlik, erozyon, mikroröliyef gibi faktörler nazarı itibara alınarak TOPRAKSU Genel Müdürlüğü tarafından tespit olunur. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer hususlar yönetmelikte belirtilir.

 

Sahibine ait toprak miktarının hesaplanması:

MADDE 29. — Ailelerle aile sayılan kişilere ait arazi miktarının tespitinde tapulu ve tapusuz toprakların tamamı hesaba dahil edilir. Toprak ve Tarım Reformu Örgütünce tarıma elverişli olmadığı tespit edilen

arazi hesaba dahil olunmaz. Bir aileye ait toprak miktarı, aile üyelerinin nerede olursa olsun tasarruflarında bulunan topraklar toplanarak tespit edilir. İştirak halinde mülkiyette ortakların, müşterek mülkiyette her paydaşın payına düşen toprak miktarı ayrı hesap edilir ve ortak veya paydaşın toprak miktarına eklenir. Aile üyelerinin paylarına düşen toprakların toplamı, aileye ait toprak miktarına eklenir.

 

Müşterek mülkiyette payın kamulaştırılması ve toprağın bölüştürülmesi:

MADDE 30. — Birden çok kimsenin müştereken malik bulundukları toprağın tamamının kamulaştırılması gerekmeyen hallerde, ilgili paydaşın payının tamamı veya bir kısmı kamulaştırılır.

Hazinenin yukardaki fıkra uyarmca kamulaştırdığı veya başka nedenlerle paya sahip bulunduğu toprakta, Hazine payına düşen yer, ilgili paydaşlar tarafından Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığının bu konudaki yazılı isteminden itibaren iki ay içinde aynen bölüştürülerek ayrılır. Paydaşların bulunamaması veya uyuşamaması halinde aynen bölüştürmeyi Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığı yapar. Her paydaş bölüşme haritasının kendisine bildirildiği günden başlamak üzere otuz gün içinde, görevli mahkemeye başvurarak bölüştürmeye karşı dava açabilir. Mahkeme, Toprak ve Tarım Reformu Uyuşmazlık Komisyonunun kararını aramadan dava tarihinden başlayarak üç ay içinde "konu hakkında karar vermekle yükümlüdür. Mahkeme, bölüştürme ile ilgili itirazı haklı bulursa aynen bölüştürmeyi kendisi yapar.

 

İştirak halindeki mülkiyetin müşterek mülkiyete çevrilmesi:

MADDE 31. — Toprak ve tarım reformu bölgesinde uygulamaya geçileceğinin duyurulmasından itibaren bir ay içinde mirasçılar, tapuda adlarına intikal işlemini yaptırmak zorundadırlar. Elde olmayan nedenlere dayanan gecikmelerde bu süreyi bir ay uzatmaya Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığı yetkilidir. Mirasçılardan biri veya birkaçı mirasçıların ve hisse miktarlarının tayinini ve iştirak halindeki mülkiyetin, paylarının belli edilmesi suretiyle, müşterek mülkiyete çevrilmesini görevli mahkemeden isteyebilirler. Miras bırakanın ölümü tarihine göre veraset belgesi aranılmasına gerek olmayan hallerde, bu işlemler, ilgililerce köy veya mahalle ihtiyar kurulundan alınacak belgeye dayanılarak tapu dairelerince yapılır. İlgililerin süresi içinde yaptırmadıkları bu işlemler, Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığının, görevli mahkemeden alacağı veraset belgesine ve iştirak halindeki mülkiyetin müşterek mülkiyete çevrilmesi kararma veya ölüm tarihine göre köy veyahut mahalle ihtiyar kurulundan almacak belgeye dayanan istemi ile tapu daireleri tarafından yapılır. Tapulama bölgesinde, kütükler tapuya devredilinceye kadar tapu.dairelerine düşen görev, tapulama müdürlüğü tarafından yerine getirilir. Arazi ile üstündeki ağaçların mülkiyetinin ayrı kişilere ait bulunması halinde, Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığı, ilgililerden en geç iki ay içinde anlaşma yolu ile ikili mülkiyetin tek yönde birleştirilmesini ister. İlgililer ikili mülkiyetin tek yönde birleştirilmesini, tanınan süre içinde gerçekleştiremedikleri takdirde maliklerden biri veya Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığı, ikili mülkiyetin tek yönde birleştirilmesini genel hükümlere göre görevli mahkemeden talep edebilir. Görevli mahkeme mülkiyetin tek yönde birleştirilmesini üç ay içinde karara bağlar.

 

Kamulaştırmada toprak seçimi:

MADDE 32. — Sahibine bırakılacak topraklar mümkün olduğu kadar toplu bir halde ve işletmeyle ilgili yapı ve tesislerden yararlanmaya en elverişli bir biçimde, toprak sahibi aile üyelerinin hakları da gözetilerek aile başkanı tarafından seçilir. Seçim hakkı, kamulaştırılacak toprakların düzenli bir biçimde dağıtılmasını ve verimli bir şekilde işletilmasini engelleyecek tarzda kullanılamaz. Aile başkanı veya toprak sahibi bulunamaz veya seçim hakkını yukardaki fıkralar uyarınca Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığının isteminden itibaren onbeş gün içinde kullanmazsa seçim, bu madde esaslarına göre Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığınca yapılır.

 

Toprak sahibinin başvurması üzerine kamulaştırma:

MADDE 33. — Kamulaştırılan topraktaki yapı veya tesislerden kahvehane, han, dükkân, değirmen, imalâthane ve fabrika gibi tarımsal işletme ile ilgili olmayan taşınmaz mallar hariç, kamulaştırmaya konu olmayan diğer yerler tek başına yararlanılamayacak duruma giriyor veya kamulaştırma nedeniyle bu taşınmaz mallardan yararlanmak önemli ölçüde azalıyor ise toprak sahibinin kamulaştırma kararının bildiriminden başlayarak bir ay içinde yazılı başvurması üzerine, bu yerlerin de bu kanun hükümlerine göre kamulaştırılması zorunludur. Uyuşmazlık bu kanundaki esaslara göre görevli mahkemece çözülür. Toprak sahibinin isteği halinde miktarı ne olursa olsun toprağın tamamını veya bir kısmmı Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı, gerekli gördüğü hallerde, bu kanun hükümlerine göre kamulaştırmaya yetkilidir.

 

Kamu yararı kararı:

MADDE 34. — Bu kanunun 13 üncü maddesine göre toprak ve tarım reformu bölgesinin belirtilip yayınlanması, bu kanun gereğince yapılacak kamulaştırmalar için «kamu yararı kararı» sayılır. Ayrıca kamu yaran kararı alınması ve onaylanması gerekmez.

 

Kamulaştırmada Karşılık Takdir Komisyonu :

MADDE 35. — Kamulaştırmada arazi ile üzerindeki her türlü yapı veya tesislerin karşılığı; Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca Toprak ve Tarım Reformu Örgütünden, birisi başkan ve biri ziraat yüksek mühendisi olmak üzere görevlendirilecek iki kişi, ilçe ziraat yüksek mühendisi veya ziraat teknisyeni, mahallî odosımn seçeceği bir kişi ile köyde ihtiyar kurulunun, beldede belediye encümeninin arazi sahipleri arasından seçeceği bir temsilciden oluşmak üzere, beş kişilik bir komisyon tarafından saptanır. Köy ihtiyar kurulu veya belediye encümeni temsilcisinin seçilmemesi halinde, Karşılık Takdir Komisyonunun bu üyesi, mahallin en büyük idare amiri tarafından ilçe ziraat odası örgütünden re'sen seçilir. Bir toprak ve tarım reformu bölgesinde, iş durumuna göre birden fazla Karşılık Takdir Komisyonu kurulabilir. Komisyon başkan ve üyelerinden birinin her ne sebeple olursa olsun, görevi başında bulunmaması halinde, yeri on gün içinde, geçici veya daimî olarak aynı nitelikte bir kimse ile doldurulur.

 

Kamulaştırma karşılığının saptanması:

MADDE 36. — Kamulaştırma karşılığı, kamulaştırma tarihindeki alım satım bedelidir. Alım satım (rayiç) bedelinin tespitinde; arazinin iklim bölgesi, kullanma şekli, sulama olanakları, ıslah durumu ve toprak endeksi gibi teknik faktörler ve ulaştırma, pazarlama ve tarımsal gelir gibi ekonomik etkenler gözönünde tutulur. Toprak üzerindeki yapı veya tesislerin kamulaştırma karşılığı, kamulaştırıldığı yıl içindeki inşaat fiyatlarına göre bulunacak maliyetinden yıpranma payı düşülerek hesaplanır. Kamulaştırma karşılığı, taşınmaz malın bulunduğu yerin toprak ve tarım reformu bölgesi ilân edilmesinden önce sahibinin bildirdiği Emlâk Vergisi değerini geçemez. Karşılık Takdir Komisyonunca saptanan karşılık bu değerden yüksek ise kamulaştırma karşılığı bu değere indirilir. Devlet eliyle yapılan sulama şebekesi ve benzeri yatırımlar sebebiyle meydana gelen değer artışları, arazinin kamulaştırma karşılığından düşülür. Ancak, sulama şebekesi ve benzeri yatırımlar yapıldıktan sonra arazi satılmışsa bu takdirde araziyi sonradan satın almış olan kimsenin ödemiş olduğu bedelden az bir değer kamulaştırma karşılığı olarak tespit edilemez.

Karşılık Takdir Komisyonlarının karşılık tespitine, görev ve yetkilerine, çalışmalarına, başkan ve üyelere verilecek tazminata ilişkin esaslar Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca düzenlenecek yönetmelikte belli edilir.

 

Kamulaştırma kararı:

MADDE 37. — Bu kanuna göre yapılacak kamulaştırmalarda, kamulaştırma kararmı Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı verir.Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığınca kamulaştırılması gerekli görülen toprak ile varsa üzerindeki yapı veya tesislerin sınırlarını, yüzölçümünü, niteliklerini ve takdir edilen karşılıklarını gösteren harita, cetvel, kroki ve tutanaklar kamulaştırma kararı alınmak üzere Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığına gönderilir.

 

Kamulaştırma kararının bildirimi:

MADDE 38. — Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca kamulaştırılmasına karar verilen toprak ile varsa üzerindeki yapı veya tesislerin sınırlarını, yüzölçümünü, niteliklerini ve takdir edilen karşılıklarını gösteren harita, cetvel, kroki ve tutanakların bir örneği Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığınca taşınmaz malın bulunduğu ilin valiliğine, bir örneği de tapu siciline şerh verilmek üzere tapu dairesine gönderilir. Kamulaştırma kararının bir örneği valilikçe, kamulaştırılan toprak ile varsa üzerindeki yapı veya tesislerin bulunduğu köy veya belediyede, herkesin kolaylıkla görebileceği şekilde onbeş gün süre ile asılarak yayınlanır ve varsa mahallî gazete ile ilânın yapıldığı duyurulur. Kararın bir örneği Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığınca ilgililerin bildirimlerindeki adreslerine gönderilir. İlânın yapıldığı bir tutanakla saptanır. İlân, adresi belli olmayan veya bildirimde yazılı adreslerde bulunmayanve adres değişikliğini bildirmeyen ilgililere bildiri yerine geçer.

Dava:

MADDE 39. — İlgililer kamulaştırma kararının 38 inci madde uyarınca kendilerine bildirildiği tarihten itibaren otuz gün içinde kamulaştırma işlemlerine ve ödenecek karşılığa karşı Toprak ve Tarım Reformu Uyuşmazlık Komisyonuna başvurmaksızın görevli mahkemede dava açabilirler.

 

Karşılığın ödenmesi:

MADDE 40. — Kamulaştırmada karşılık, kamulaştırma karan tarihinden başlamak üzere, yıllık taksitler halinde ödenir. Kamulaştırma karşılığının yüzde onbeşi peşin olarak ödenir ve bu miktar altmışbin liradan az olamaz. Bakiye, bir yıl sonra başlamak ve ondokuz yılda ödenmek üzere ondokuz eşit takside bağlanır. Her taksit otuzbin liradan az olamaz. Sahibi bulunduğu araziyi doğrudan doğruya işleten çiftçinin arazisinin tamamının kamulaştırılması halinde, kamulaştırma karşılığının peşin ödenecek ilk taksidi ikiyüzellibin liradan az olamaz,

Kamulaştırma karşılığı olarak peşin ödenen miktardan geriye kalan kısım onbeşbin liradan az olduğu takdirde bakiye peşin olarak ödenebilir. Kamulaştırma karşılığının son taksidi onbeşbin liradan az olduğu takdirde bu meblâğ bir evvelki taksitle birlikte ödenebilir. Bu kanuna göre küçük çiftçi sayılanların kamulaştırılan toprağının karşılığının tamamı peşin olarak ödenir. Bakanlar Kurulu mazbut ve mülhak vakıflara ait toprakların kamulaştırma bedelinin Devlet Planlama Teşkilâtınca uygun görülecek sınaî yatırım projelerinin finanse edilmesi amaciyle peşin veya uygun göreceği taksitlerle ödenmesini kararlaştırabilır. Taşınmaz malları kamulaştırılan gerçek ve tüzel kişilerden 16 Şubat 1973 tarihinden önce bu taşınmaz malları için aldıkları tarım kredileri dolayısiyle T/C. Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatiflerine borçları bulunanların taşınmaz mallarının tamamı kamulaştırılmış ise, taşınmaz malların tamamına; taşınmaz mallarının bir kısmı kamulaştırılmış ise, kamulaştırılan kısma isabet eden vadesi gelmiş ve gelecek olan borçlarına tekabül eden kamulaştırma karşılığı T. C. Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatiflerine Öncelikle ve peşin olarak ödenir. Kamulaştırma karşılığından T. C. Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatiflerinin alacaklarının mahsubedilmesinden sonra bakiye, hak sahibine bu kanunun genel hükümlerine göre Ödenir.' 16/2/1973 tarihinden sonra alınan tarım kredilerine ait borçların kamulaştırma karşılığına tekabül eden kısmı, kamulaştırma karşılığından T. C. Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatiflerine öncelikle ve bu kanunun genel hükümlerine göre ödenir. Kamulaştırma karşılığının T. C. Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatiflerinin alacaklarından az olması halinde banka ve kooperatiflerin bakiye alacaklar üzerindeki bütün hak ve selâhiyetleri saklıdır. Tarımsal işletmeyle ilgili olmayan kahvehane, han, dükkân, değirmen, imalâthane ve fabrika gibi yapı ve tesisler, toprak ve tarım reformunun amaçları ve uygulanması bakımından gerekli görüldüğü takdirde Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı tarafından bu kanun hükümlerine göre kamulaştırılabilir. Ancak bu yapı ve tesislerin kamulaştırma karşılıklarının tamamı peşin olarak ödenir. Türkiye Cumhuriyeti adına yapılmış milletlerarası andlaşmalarla, bu kanundaki Özel durumlara ilişkin hükümler saklıdır. Yabancı uyruklulara ait taşmmaz malların kamulaştırılmasında karşılığın tespiti ve ödenmesi mütekabiliyet esaslarına göre yapılır. Arazisinin tamamının veya bir kısmının kamulaştırılması sonucu işletmenin gerektirdiği standardın dışında kalan faydalanılabilir nitelikteki tarımsal alet ve makineler, sahibinin istemi üzerine, bedelleri peşin olarak Ödenmek suretiyle, Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca kamulaştırma tarihinde, bu alet ve makinelerin yenilerinin tespit olunacak bedelinden yıllara göre gerekli yıpranma payları düşülerek bulunacak değer üzerinden satınalınabilir. Tarımsal alet ve makinelerin işletme büyüklük ve tiplerine göre nitelik ve standartlarının tespiti, faydalılabilir nitelikte olup olmadıklarının saptanması, yıpranma paylarının hesaplanması, devralma, devretme ve kullanma usul ve esasları yönetmelikte belirtilir.

 Borç senetleri ve faiz:

MADDE 41. — 40 ve 42 nci maddelere göre takside bağlanacak miktarlar için hak sahiplerine Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca ada yazılı borç senetleri verilir ve borç senetlerine Devletçe vadeli mevduata ödenen miktara kadar faiz ödenir.

 

Hisse senedi ile ödeme:

 MADDE 42. — Hak sahibine istediği takdirde kamulaştırma karşılığının tamamı için, Bakanlar Kurulunca tespit edilecek kamu sınaî teşebbüsleri veya iştiraklerinin ada yazılı hisse senetleri verilir. Bu hisse senetlerine, Devletçe ondokuz yıl süreyle yılda yüzde sekiz temettü garantisi tanınır ve yüzde sekiz temettü her türlü vergi, harç ve resimden muaftır. Yüzde sekizin üzerinde temettü dağıtıldığı takdirde yüzde sekizden fazla temettü hakkında vergi, harç ve resim' yönünden ilgili kanunî hükümler uygulanır. Hak sahibi kamulaştırma karşılığının yüzde kırkının toprak ve tarım reformu bölgelerinde veya kalkınmada öncelikli yörelerde kurulacak sınaî teşebbüslerden Bakanlar Kurulunca tespit edilecek olanların hisse senedi ile ödenmesini istediği takdirde, kamulaştırma karşılığının geri kalan kısmı, bir yıl sonra başlamak ve oniki yılda ödenmek üzere oniki eşit takside bağlanır ve taksit otuzbin liradan az olamaz.

 

 Borç ve hisse senetleri ile ilgili hükümler :

MADDE 43. — Borç ve hisse senetlerinin çıkarılması, borçların asılları ile faizlerinin ve hisse senetleri temettüünün ödenme zamanı ve borç ve hisse senetleri ile ilgili diğer hususlar, Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı ile Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir yönetmelikte düzenlenir.

 

Ödeme, elkoyma ve tescil:

MADDE 44. — Kamulaştırma işlemi tamamlanan taşınmaz malların, bu kanuna göre peşin ödenmesi gereken kamulaştırma karşılığı, hak sahipleri adına, T. C. Ziraat Bankasına, bulunmayan yerlerde mal sandıklarına yatırılarak taşınmaz mallara elkonur ve bunlar Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığının istemi ile Hazine adına tescil edilir.

 

Kamulaştırmanın iptali:

MADDE 45. — Kamulaştırma kararının iptalinin kesinleştiği tarihte toprak henüz dağıtılmamış veya bu kanunda saptanan diğer amaçları gerçekleştirmek için bir kamu hizmetine tahsis edilmemişse sahibine geri verilir. Toprak dağıtılmış veya başkaca bir kamu hizmetine tahsis edilmişse kamulaştırma karşılığı peşin Ödenir. Toprak sahibine, istediği ve bulunduğu takdirde, eşdeğerde başka bir toprak

verilebilir.

 

Toprak ve tarım reformu bölgesi dışında kamulaştırma:

 MADDE 46. — Toprak ve tarım reformu bölgesi dışında yapılacak kamulaştırmalarda bu kanunla Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığına verilen görevleri taşınmaz malların bulunduğu yerdeki Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca yetkili kılınacak ilgili kamu kuruluşunun il örgütü yapar ve yürütür.

 

Kamulaştırılan arazinin tahliyesi:

MADDE 47. — Kamulaştırılan arazi, kamulaştırma kararının. 38 inci madde uyarınca tapu siciline şerh verilmesini takibeden otuz gün içinde Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığınca hasat mevsimi sonu gözÖnünde bulundurulmak suretiyle tespit olunarak kendilerine tebliğ edilen tarihte malik veya zilyedler tarafından tahliye olunur. Malik veya zilyedi tarafından tahliye olunmadığı takdirde. Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığının istemi üzerine arazi, o mahaldeki icra dairesi tarafından 6830 sayılı Kanun gereğince tahliye edilir.

 

Genel hükümlerin uygulanması:

MADDE 48. — Toprak ve tarım reformu amacı ile yapılan kamulaştırmalarda bu kanuna aykırı olmayan genel hükümler uygulanır.

 

 BEŞİNCİ BÖLÜM TOPRAK DAĞITIMI

 

Toprak dağıtılacaklar :

MADDE 49. — Dağıtımda toprak aile başkanlarma verilir. Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığınca aile dışında kalmayı üstün tuttukları saptanan reşit fürulardan erkek olanlar ile aile sayılan kişilerden vesayet altında olmayan erkeklere toprak verilebilir. Tüzel kişiler toprak dağıtımından yararlanamaz.

 

Toprak-dağıtımından yararlanma:

MADDE 50. — Toprak dağıtımından yararlanabilmek için aşağıdaki şartları taşımak gerekir:

a) Türk vatandaşı olmak,

b) Medenî hakları kullanma yeteneğine sahip bulunmak,

c) 52 nci maddenin son fıkrası hükmü saklı kalmak , kaydıyle toprak ve tarım reformu bölgesinin ilânına ait duyurunun yapıldığı tarihte en az üç yıldan beri sürekli olarak o bölgede ikamet etmek ve toprak dağıtımından  yararlanmak *için istemde bulunmak,

d) Bu kanun hükümlerine göre kurulacak Toprak ve Tarım Reformu Kooperatiflerine üye olacağnıı, verilecek toprağı kendisinin işleyeceğini Toprak ve Tarım Reformu örgütüne karşı yüklenmiş olmak,

e) Bu kanun hiüuimlerıne aykırı eylem ve işlemleri dolayısiyle toprağı kamulaştırılmamış olmak,

f) Bu kanuna veya diğer kanunlara göre toprak dağıtımından yararlanıp da verilen toprağı elinden çıkarmamış veya kanun hükmü uyarınca geri alınmamış bulunmak,

g) Kendisinin veya ailesi üyelerinden birinin sahip bulunduğu tarım arazisinin tümünü veya bir kısmım yönetmelikte belirtilecek zorunlu haller dışında 26 Temmuz 1972 tarihinden sonra herhangi bir şekilde elinden çıkarmamış olmak,

h) Bedenî ve fikrî kabiliyeti çiftçilik yapmaya elverişli oimak,

 

Toprak istemi:

MADDE 51. — Bu kanuna göre toprak ve tarım reformu bölgelerinde toprak dağıtımından yararlanmak isteyenler, Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca çıkarılacak yönetmelikte gösterilecek esaslara göre, duyuru tarihinden itibaren bir ay içinde istemde bulunurlar. Bu süre içinde istemde bulunmamış olanlar bu kanunun toprak dağıtımı ile iigili hükümlerinden faydalanamazlar.

 

Toprak dağıtımında gözetilecek sıra:

MADDE 52. — Toprak dağıtımında aşağıdaki sıra gözetilir :

a) Kendisinin veya ailesi üyelerinin toprak ve tarım reformu bölgesi içinde ve dışında yeter toprağı olmayan çiftçiler ile toprak ve tarım reformu bölgesi içinde ve dışında hiç toprağı bulunmayan veya yeter toprağı olmayan ve reform bölgesinde en az üç yıldan beri başkasının toprağında kiracılık veya ortakçılık yapan çiftçiler,

b) Kendisi ile ailesi üyelerinin hiç toprağı bulunmayan ve toprak ve tarım reformu bölgesinde başkalarının toprağında en az üç yıldan beri geçimini tarım işçisi olarak sağlayan aile başkanları,

c) Toprak ve tarım reformu bölgesinde oturan ailesinden ayrı yaşamayı tercih ettikleri tespit olunan ve çiftçilikle geçinen reşit fürular. Ziraat ve Veteriner Fakülteleriyle ilgili meslek okullarnı bitirenlerden kendisine verilecek arazinin bulunduğu yerde oturmayı ve çiftçilik yapmayı taahhüt edenler ile Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığınca gerekli görüldüğü takdirde toprak ve tarım reformu bölgelerine naklen yerleştirileceklerden mesleği çiftçilik olan aile başkanlarına yukarıdaki sıraya bağlı kalınmaksızın toprak dağıtılabilir.

 

Toprak dağıtılacaklardan aynı grup içinde olanlar arasında öncelik sırası:

MADDE 53. — Yukarıdaki maddenin her bendi kapsamına girenler arasında seçme aşağıdaki sıraya göre yapılır :

1. En az yirmibir en çok altmış yaşında olanlar ve Türkçe okuma ve yazma bilenler,

2. Tarıma ilişkin dallarda en az altı ay eğitim görmüş olanlar,

3. Çocuk sahibi olup da;

a) Evi ve yeter üretim araçları bulunanlar,

b) Evi olup yeter üretim araçları bulunmayanlar,

c) Yeter üretim araçları bulunup da evi olmayanlar.

4. Üçüncü bentteki sıralamaya göre çocuk sahibi olmayanlar.

 

Dağıtımda verilecek toprak miktarı :

MADDE 54. — Toprak dağıtımından yararlanacak aile başkanlarına ve aile sayılan kişilere bu maddede belirtilen esaslar dahilinde yeter gelir sağlayacak miktarda toprak verilir. Bir ailenin yeter gelire sahip olması için gerekli arazi miktarı, iklim ve arazi özellikleri ile bölge için öngörülen tarımsal işletme tipleri gözönünde bulundurularak, bir aileye 1971 yılı toptan eşya fiyatları endeksine göre, yılda onbeşbin liralık tarımsal gelir sağlayacak şekilde, Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığınca tespit edilir. Tarımsal gelir, brüt gelirden işçilik ve arazi borç taksitleri hariç üretim için gerekli diğer masrafların çıkarılmasından sonra kalan miktardır. Aile nüfusu beşden fazla olursa her fazla nüfus için aile gelirine yüzde on oranında tarımsal gelir payı eklenir. Ancak, fazla nüfus için eklenecek tarımsal gelir payları toplamı, ikinci fıkrada bir aile için öngörülen gelirin yüzde ellisini geçemez. Topraklandırılacak hiç toprağı olmayan veya yeter toprağı bulunmayan çiftçi ailelerinin arazisi sulu ise Tablo 3 ve kuru ise Tablo 4 de gösterilen miktarı geçemez. Tablo 3 ve 4 de gösterilen arazı miktarları toprak endeksi elli olan araziler içindir. Toprak endeksi elliden farklı olan arazilerde verilecek toprak miktarı, Tablo 5 deki katsayılar ile o ilçede elli endeksine göre verilecek arazi miktarlarının çarpılması suretiyle bulunacak miktarları geçemez. Tablo 3 ve 4 de gösterilen miktarlar, ait oldukları ilçelerin hudutları içindeki her araziye uygulanır. Bir çiftçi ailesine arazi bir miktarı sulu, geriye kalanı kuru olarak verilecekse o yerin Tablo 4 de belirtilen kuru arazi normunun Tablo 3 de belirtilen sulu arazi normuna oranı esas alınarak sulu arazi miktarı kuru arazi miktarına dönüştürülerek işlem yapılır. İşletmelerin, yoğun kredi uygulanması suretiyle yeter gelirli hale getirilmeleri esasları ile bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer hususlar yönetmelikte belirtilir.

 

Toprak dağıtılırken gözönünde bulundurulacak hususlar:

MADDE 55. — Toprak, imkân ölçüsünde toplu olarak verilir. Toprak dağıtımının, bölgenin doğal ve ekonomik şartlarına göre çeşitli üretim bölümlerini içine alan işletmeler halinde veya bağcılık, meyvecilik, sebzecilik, tarla ziraati ve hayvancılık gibi bir üretim bölümünde toplanan işletmeler kurulabilecek şekilde yapılması esastır. Bu esaslara göre yeter toprağı bulunmayan çiftçilere toplu olarak toprak verilebildiği takdirde çiftçinin maliki bulunduğu eski toprak parçaları Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı emrine geçer. Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı emrine geçen bu arazilerin bu kanunun kamulaştırma ile ilgili hükümlerine göre saptanacak karşılıkları, toplu olarak verilecek toprak için borçlandırılacak miktardan düşülür.

 

Başka yerde toprak verilmesi:

MADDE 56. — Dağıtılacak yeter toprak bulunmayan veya kalmayan toprak ve tarım reformu bölgelerinde oturan çiftçi aileleri istemde bulunduklarında, başka bölgelerde bu kanun hükümlerine göre topraklandırılacak tarımsal iskâna tabi tutulurlar. Başka bir toprak ve tarım reformu bölgesinde kendisine toprak verilenlerin eski yerlerindeki arazileri Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı emrine geçer ve başkaca hükme hacet kalmaksızın Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığının istemi üzerine Hazine adına tescil olunur. Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı emrine geçen arazilerin, bu kanunun kamulaştırma ile ilgili hükümlerine göre saptanacak karşılıkları, verilecek toprak için borçlandırılacak miktardan düşülür.

 

Örnek köy kurulması:

MADDE 57. — Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca, emrine gecen arazi üzerinde örnek köyler kurulabilir, mevcut köylere eklemeler yapılabilir ve bu kanun gereğince topraklandırılacaklardan istemde bulunanlar buralara yerleştirilebilir. Örnek köyler kurulurak yapılan toplu tarımsal yerleşimlerde fiziksel planlama esas alınır. Kurulan örnek köylere veya mevcut köylere eklenen aile işletmelerine yerleştirilecekler 2510 sayılı İskân Kanununun değişik 37 nci ve 38 inci maddesinin (g) bendindeki muaflıktan yararlanırlar.

 

Borçlandırma:

MADDE 58. — Bu kanun hükümlerine göre dağıtımdan yararlanarak toprağın mülkiyetini iktisap edenler, adlarına tapu siciline yapılacak tescille birlikte, toprak ile üzerindeki yapı ve tesislerin karşılığını Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığına bu madde hükümlerine göre borçlanırlar. Topraklandırmada borçlandırma karşılıkları, bu kanunun 36 ncı maddesi hükümlerine göre Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca tespit edilir. Bu Kanun hükümlerine göre tarımsal yerleşime tabi tutulanlar ayrıca kendileri için yaptırılan veya satınalınan konutlar ile kendileri için kurulmuş olan işletmenin gerektirdiği diğer yapı ve tesislerin karşılığını Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca tespit edilecek miktarlar ve esaslara göre Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığına borçlanırlar. Borçlar, borçlandırmadan sonra gelen yılın Ocak ayını takibeden ve Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca hasat dönemleri dikkate almarak tespit edilecek olan aylardan başlamak üzere yirmibeş yılda ve yirmibeş taksitte faizsiz olarak ödenir. Borçlandırma karşılıklarının tespiti, ödeme zamanı ve şekilleri ile ilgili hususlar Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca belirtilir. Alacaklar, bu kanunun 206 ncı maddesinde saptanan usule göre alınır.

 

Topraklandtnlamayan çiftçilere sağlanacak olanaklar:

MADDE 59. — 56 ve 57 nci maddelerle öngörülen tarımsal yerleşim düzenlemesine rağmen bu kanun hükümlerine göre topraklandırılmayan çiftçi aile başkanlarına, geçimlerini sağlamak maksadı ile bulundukları yerlerde yan gelir temini amacıyle girişecekleri teşebbüslerinde, bu kanun hükümlerine göre kredi verilmesinde veya toprak ve tarım reformu bölgesinde çiftçilik dışında yeniden yaratılacak istihdam olanaklarından yararlanmada öncelik tanınır.

 

Birinci fıkra gereğince toprak ve tarım refarmu bölgelerinde geçim olanaklarına kavuşturulamayan topraksız çiftçi aile başkanlarından veya aile fertlerinden isteyenler, her türlü masrafları Toprak ve Tarım Reformu Fonundan karşılanmak suretiyle 2510 sayılı İskân Kanununa 1306 sayılı kanunla eklenen ek 3 üncü madde hükümlerine göre eğitilerek tarım dışı sektörlere aktarılmak suretiyle iskân edilebilirler. İkinci fıkra kapsamına giren çiftçi aile fertlerinden gerekli şartları haiz olan birine, dış ülkelere işçi göndermede öncelik tanınabilir.

 

ALTINCI BÖLÜM DAĞITILAN VE SAHİBİNE BIRAKILAN TOPRAKLARA İLİŞKİN HÜKÜMLER

 

Dağıtılan toprak üzerinde mülkiyetin kazanılması:

MADDE 60. — Dağıtılan toprak ile varsa yapı veya tesislerin mülkiyeti, bunların hak sahiplerine teslimi tarihinden itibaren hesaplanacak üç yıllık deneme süresi sonunda, Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığınin istemi üzerine toprak verilen adına tapuya tescil ile kazanıılır. Tescil için toprak verilenlerin deneme süresi içinde topraklarını bu kanun hükümlerine göre işletmiş olmaları ve üyesi bulundukları Toprak ve Tarım Reformu Kooperatiflerine karşı yükümlülüklerini gereği gibi yerine getirmiş bulunmaları zorunludur. Bu zorunluluğu yerine getirmeyenler bu kanunla verilmesi öngörülen haklardan yararlanamazlar. Üç yıllık deneme süresi içinde arazi aday çiftçi tarafından mukavele ile işletilir. Aday çiftçiden toprağı kullanma karşılığı alınmaz. Tip mukavele ve kredi verme esaslarıyle aday çiftçinin deneme süresi içindeki yükümlülükleri, ehliyet ve liyakatlerinin tespiti yönetmelikte belirtilir.

 

Dağıtılan toprak ile verilen aynî kredi ve araçlar üzerinde kayıtlamalar :

MADDE 61. — Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığının izni olmaksızın dağıtıma konu olan topraklar ile tarımsal yerleşimde sağlanan gayrimenkullerin devir edilemeyeceği veya aynî hakla kayıtlanamayacağı, toprakların hak sahipleri adına tescili sırasında tapu siciline şerhedilir. Toprak ve Tarım Reformu Örgütü ve Kooperatifleriyle öteki kamu tüzel kişileri tarafından sağlanan aynî krediler ve verilen araçlar başkasına devir ve temlik edilemez ve bunların devir ve temliki vaad olunamaz. Kamu yararı dışında, bunlar üzerinde üçüncü şahıslar lehine aynî haklar kurulamaz. Bu mallar gerçek ve tüzel kişilerin alacakları için haciz olunamaz. Yeter toprağı bulunmayanlardan toprak verilenlerin dağıtımdan önce, kendilerinin ve ailesi üyelerinin tasarrufları altındaki toprak ile varsa yapı ve tesisler, bunlara sağlanan aynî krediler ve verilen araç ve gereçler hakkında da birinci ve ikinci fıkralar hükmü uygulanır. Bu mallar üzerinde üçüncü kişilerin, bölgenin toprak ve tarım reformu bölgesi olarak belirtilmesinden Önce kazandıkları aynî haklar ve konulan hacizler saklıdır. Dağıtılan toprak ile varsa yapı ve tesislerden, Toprak ve Tarım reformu örgütü ve Kooperatifleriyle diğer kamu tüzel kişileri tarafından sağlanan kredilerden doğan borçların tamamen Ödenmiş veya ödenmeleri yeter teminata bağlanmış olduğu hallerde, Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığının izni ve işletme bütünlüğünün bozulmaması kaydıyle bu maddede kayıtlanan temliki tasarruflar yapılabilir.

 

Bırakılan toprak üzerindeki kayıtlamalar:

MADDE 62. — Bu kanunun 28 inci maddesinde belirtilen miktara kadar toprağı olan veya kendilerine bu miktar toprak bırakılanlar, topraklarının tamamını veya 54 üncü maddeye göre saptanan miktarı aşan parçalarını, sahiboldukları ve bu suretle sahibolacakları toplam toprak miktarı 28 inci maddede belirtilen miktarları aşmayan kişilere devir ve temlik edebilirler. Bunun dışındaki devir ve temlikler Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığının iznine bağlıdır.

 

Taksim ve ifraz yasağı:

MADDE 63. — Dağıtılan veya sahibine bırakılan topraklar hükmen veya rızaen taksim edilemez veya ifraz işlemlerine konu olamaz. Ancak bu kanunun 54 üncü maddesinde gösterilen miktarların altına düşmemek şartiyle yukarıdaki fıkrada gösterilen toprakların taksim veya ifrazı caizdir.

 

Dağıtılan toprağın geri alınması ve bırakılan toprağın kamulaştırılması :

MADDE 64. — Kendilerine toprak verilen veya bırakılanlar, topraklarını bu kanunun öngördüğü biçimde işletmekle yükümlüdürler. Bu şekilde işletilmeyen veya terk edilen toprak, dağıtım yoluyle verilmişse, üzerindeki yapı veya tesisler ve varsa sağlanan aynî krediler ve verilen araç ve gereçler geri alınır; sahibine bırakılmışsa, bu kanun hükümlerine göre kamulaştırılır.

 

Aday çiftçiden arazinin geri alınması:

MADDE 65. — Bu kanun hükümlerine uygun hareket etmemeleri ve 60 ncı maddede öngörülen yönetmelikte tespit edilen yükümlülüklerini yerine getirmemeleri sebebiyle deneme süresi içinde işlediği arazinin kendisinden geri alınmasına Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca karar verilen aday çiftçiler, karar tarihini takibeden otuz gün içinde işlemiş oldukları araziyi Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığınca hasat mevsimi sonu gözönünde bulundurulmak suretiyle tespit olunarak kendilerine tebliğ edilen tarihte tahliye ederler. Aday çiftçi tarafından tahliye olunmadığı takdirde, Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığının istemi üzerine arazi, o mahaldeki icra dairesi tarafından 6830 sayılı Kanun gereğince tahliye edilir.

 

Geri alma işlemi :

MADDE 66. — Dağıtılan toprak ile varsa üzerindeki yapı veya tesislerin, sağlanan aynî kredilerin ve verilen araç ve gereçlerin geri alınmasına Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığının veya Bölge Başkanlığı o bölgeden kaldırıldığı takdirde Tarım Bakanlığının bölgedeki mahallî örgütünün Önerisi üzerine Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca karar verilir. Toprak sahibi bu karara karşı, kendisine bilidirlmesinden itibaren bir ay içerisinde, görevli mahkemeye itiraz ve dava edebilir. Mahkemece bir ay içinde karar verilir. Mahkemenin kararı kesindir. Geri alma kararı üzerine, Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı toprak sahibine başvurarak toprak ile varsa üzerindeki yapı veya tesislerin, sağlanan ayni kredilerin, verilen araç ve gereçlerin kendisine teslimini ister. Toprak, tapuda dağıtılan adına tescil edilmişse tapu kaydı, Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığının talebi üzerine mahallî tapu dairesince Hazine adına düzeltilir. Toprak verilenin ödediği karşılık ve taksitler faizsiz olarak, dağıtım giderleri ve elde edilen faydalar mahsubedildikten sonra kendisine geri verilir.

 

Dağıtlan toprağın geri verilmesi:

MADDE 67. — Bu kanuna göre kendisine toprak verilen kimse herhangi bir özür nedeniyle toprağı işletemezse toprağının, varsa yapı veya tesislerin ve sağlanan aynî kredilerle verilen araç ve gereçlerin geri alınmasını Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığından isteyebilir. Geri vermede 66 ncı maddenin dördüncü fıkrasına göre işlem yapılır.

 

Dağıtıma tabi miktara kadar olan topraklarda mirasçıların tasarrufu :

MADDE 68. — Toprak ve tarım reformu bölgelerinde bu kanunun 54 üncü maddesinde gösterilen miktarlara kadar toprağı bulunan çiftçilerin ölümü halinde, tarımla ilgili olmayan taşınır ve taşınmaz malları hariç, sahibi bulundukları toprak ile varsa üzerindeki tarımsal yapı veya tesisler, işletme araç ve gereçleri bir bütün sayılır ve mirasçılar arasında hiçbir şekilde taksim edilemez. Miras bırakanın ölümünden itibaren en geç iki ay içinde mirasçılar, miras bırakanın bırakmış olduğu, yukarda birinci fıkrada belirtilen tarımla ilgili taşınır ve taşınmaz malları Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığına bildirmekle yükümlüdürler. Mirasçılar, mirasın açılmasından itibaren en geç altı ay içinde kendilerine intikal eden, yukarda birinci fıkrada belirtilen tarımla ilgili taşınır ve taşınmaz malları, bu kanuna göre toprak dağıtımından yararlanabilecek mirasçılardan birisine devir ve temlik ederek miras ortaklığına son vermedikleri takdirde, dağıtım yolu ile verilen toprak ve diğer mallar bu kanunun 66 ncı maddesinin 1, 2 ve 3 üncü fıkraları hükümlerine göre geri alınır. Mirasçının şahsına ait topraklar İse bu kanun hükümlerine göre kamulaştırılır. Bu topraklar ile üzerindeki yapı ve tesisler ve taşınır mallar, toprağı işletmek isteyen mirasçılar arasında 52 ve 53 üncü maddelere göre yapılacak sıralamada önde gelenlerden Toprak ve Tarım Reformu örgütünce toprağı en iyi şekilde işleteceği tespit edilene bir bütün halinde bu kanun hükümlerine göre borçlandırılarak verilir. Eş veya füruun ölümü halinde tahsis ve temlik üçüncü fıkradaki esaslara göre aile başkanına yapılır. Aday çiftçinin ölümü halinde verilmiş olan toprak ile diğer mallar, ayrıca bir işleme lüzum olmaksızın, Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca geri alınır veya varsa aynı ailenin yeni başkanına tahsis edilir. Toprak ile diğer malların yeni aile başkanına tahsis edilmesi halinde yeni aile başkanı ile yeniden mukavele yapılır. Ancak adaylık döneminin başlangıç tarihi olarak, ilk mukaveledeki tarih kabul edilir. Bu maddenin 3 üncü fıkrası uyarınca dağıtım yoluyla verilen toprakların geri alınmasında, verilen toprağın karşılığı henüz tamamen ödenmemiş ise 66 ncı maddenin 4 üncü fıkrası uygulanır. Verilen toprağın karşılığının tamamen ödenmiş bulunması halinde, geri almada bu kanunun kamulaştırmaya ilişkin hükümleri uygulanır.

 

Bırakılan miktara kadar olan topraklarda mirasçıların tasarrufu:

MADDE 69. — Toprak ve tarım reformu bölgelerinde bu kanunun 28 inci maddesinde gösterilen miktarlara kadar toprağı olan veya kendilerine bu miktarlarda toprak bırakılan çiftçilerin ölümü halinde, mirasçılar tarımla ilgili olmayan taşınır ve taşınmaz mallar hariç miras bırakanın bırakmış olduğu toprak ve üzerindeki tarımsal yapı ve tesisler ile araç ve gereçleri en geç önbeş gün içinde Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığına bildirmekle yükümlüdürler. Mirasçılar kendilerine intikal eden toprakları bu kanunun 54 üncü maddesinde gösterilen miktarlardan az olmamak üzere, varsa üzerlerindeki tarımsal vapı ve tesisler ile diğer araç ve gereçleri aralarında taksim edebilir veya bu kanuna göre toprak dağıtımından yararlanabilecek olan mirasçılara devir veya temlik ederek miras ortaklığına son verebilirler. Mirasın açılmasından başlayarak altı ay içerisinde mirasçılar arasında devir ve temlik işleminin yapılmaması  halinde ve tarımla ilgili taşınır ve taşınmaz mallar Toprak ve Tarım Reformu örgütünce ikinci fıkradaki esaslar dahilinde mirasçılar arasında taksim edilir veya 52 ve 53 üncü maddelere göre yapılacak sıralamada önde gelenlerden Toprak ve Tarım Reformu örgütünce toprağı en iyi şekilde işleyeceği tespit edilen mirasçı veya mirasçılara tahsis olunabilir. Toprak ile varsa üzerindeki yapı ve tesislerin taksimi mümkün olmadığı takdirde, bunlar bu kanun hükümlerine göre kamulaştırılır.

 

YEDİNCİ BÖLÜM TOPRAK VE TARIM REFORMU KOOPERATİFLERİ

 

Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri:

MADDE 70. — Toprak ve tarım reformu bölgelerinde tarımsal işletmelerin tek başlarına yapamayacağı veya birlikte yapılmasında fayda bulunan işleri yapmak, üretimin artırılmasını, değerlendirilmesini ve pazarlanmasını sağlamak, toprak ve tarım reformunun gerçekleştirilmesine yardımcı olmak amacıyle Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı 1163 sayılı Kanuna ve bu kanun hükümlerine göre Toprak ve Tarım Reformu Kooperatiflerinin kurulmasını sağlar.

 

Toprak ve Tarım Reformu Kooperatiflerinin görevleri:

MADDE 71. — Toprak ve Tarım Reformu Kooperatiflerinin görevleri aşağıdaki bentlerde gösterilmiştir:

a) Ortakların ihtiyaçları olan her türlü üretim girdi, araç ve gereçlerini sağlamak,

b) Ortakların tek başlarına yapamadıkları veya birlikte yapılmasında fayda bulunan iş ve hizmetleri yapmak,

c) Ortakların ürünlerinin doğrudan doğruya veya işlenerek pazarlanmasım sağlamak,

d) Ortakların ürünlerini işlemek için tesisler kurmak,

e) Ortaklarm kredi ihtiyaçlarını karşılamak ve bu kredilerin yerinde kullanılmasını sağlamak ve denetlemek,

f) Ortaklarına tarımsal makine hizmetleri sağlamak, ortakların müştereken yararlanabilecekleri her çeşit makine, ekipman ve tesisler edinmek,

g) Ortaklarına tarımsal üretimin düzenlenmesinde, verimin artırılmasında yardımcı olmak,

h) Ortaklarm tüketim malları ihtiyacını gidermek,

i) Köy el sanatlarını ve küçük sanatları öğretmek ve gelişmek.

j) İlgili kuruluşla birlikte hazırlanacak bir tarımsal yayım programı içerisinde modern tarım tekniği ve uygulaması konusunda ortakların eğitimini sağlamak,

k) Ortaklarını kooperatifçilik yönünden eğitmek,

l) Ortaklarm su kaynaklarından ve elektrik enerjisinden yararlanmasını sağlamak ve düzenlemek,

m) Arazi ıslahı, toprak muhafaza ve tarımsal sulama hizmetleri yapmak,

n) Mera, yaylak ve kışlakların bakım ve ıslahını sağlamak,

o) Ortakların konut ve tarımsal yapılarının ıslahına yardımcı olmak,

p) Kooperatiflerin amaçlarına ulaşmak için taşınmaz mallar edinmek veya kiralamak ve bunlar üzerinde yapı ve tesisler kurmak ve her türlü tarımsal faaliyette bulunmak,

r) Sigorta acenteliği yapmak ve mevduat kabul etmek

 

Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri ve Birliklerinin mevduat kabulü ile İlgili esaslar :

MADDE 72. — Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri ve Birliklerinin toplayacakları mevduat , üst kuruluşların ve 7129 sayılı Bankalar Kanunu ile bu kanuna ek 153 sayılı Kanunun teminatı altındadır. Mevduat kabulüne yetkili kılınacak Toprak ve Tarım Reformu Kooperatif leri ve Birlikleri için Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri Merkez Birliğince Maliye Bakanlığının önceden müsaadesi alınır. Toplanan mevduatın kullanma yetkisi Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri Merkez Birliğine aittir. Maliye Bakanlığınca yapılacak tetkikler sonunda, mevduat kabul etmelerinde bilahare mahzur görülen koperatif ve birliklerin mevduatı kabul yetkileri Bankalar Kanununun 13 üncü maddesine göre kaldırılır Kişilerin bu kuruluşlardaki tasarruf mevduatının üçbin liraya kadar olan kısmı, faizleri hariç haczolunamaz. Tasarruf mevduatı sahipleri, mevduatlarının yarısı için bu mevduatı kabul etmiş olan Toprak ve Tarım Reformu Koperatifleri ve Birliklerinin aktifinde mevcut bütün kıymetler üzerinden imtiyazlı alacaklıdırlar. Tasfiye halinde, tasarruf mevduatının imtiyazlı kısmı tasfiye neticesi beklenmeksizin sahiplerine tediye olunur. Mevduat toplamaya yetkili Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri ve Birliklerinin düzenleyecekleri aylık mevduat cetvelleri ile üç aylık ve yıllık hesap özetleri Merkez Birliğince birleştirilerek birer kopyaları Bankalar Kanununun 51 inci maddesinde tayin edilen süreler içerisinde Ticaret ve Maliye Bakanlıkları ile T. C. Merkez Bankasına verilir. Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri ve Birlikleri topladıkları mevduat üzerinden, 1211 sayılı T. C. Merkez Bankası Kanununun 40/11 nci maddesi hükümleri esasları dairesinde munzam karşılık tesis ederler. Bu karşılıklar Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri Birlikleri veya Merkez Birliği tarafından T. C. Merkez Bankasına yatırılır 1581 sayılı Kanunun 18 inci maddesinin ikinci fıkrası gereğince T. C. Merkez Bankasındaki munzam mevduat karşılıklarından zirai finansman için Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliğine verilecek meblâğın tamamı Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri Merkez Birliğine verilir. Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri Birlikleri ve Merkez Birliği kuruluncaya kadar Birliklerin ve Merkez Birliğinin görevlerini Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı yapar.

 

Tarımsal amaçlı kooperatiflerle işbirliği esasları:

MADDE 73. — Toprak ve tarım reformu bölgelerinde, Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri ile bölgede mevcut tarımsal amaçlı diğer kooperatifler, bu kanunda öngörülen reform amaçlarını gerçekleştirmek üzere karşılıklı olarak birbirlerini desteklemek ve işbirliği halinde çalışmakla yükümlüdür. Reform amaçlarına uygun biçimde karşılıklı destekleme ve işbirliği halinde çalışma esasları bu kanunun 86 ncı maddesinde öngörülen yönetmelikte belirtilir.

 

Ortak olma :

MADDE 74. — Toprak dağıtımından yararlanan çiftçiler, o bölgede kurulmuş veya kurulacak olan Toprak ve Tarım Reformu Kooperatiflerine ortak olmak zorundadırlar. Toprak ve tarım reformu bölgelerindeki diğer çiftçiler de bu kooperatiflere ortak olabilirler. Kooperatiflerin iştigal konusu olan ürünlerle levazım ve ihtiyaç maddeleri ve girdileri üzerinde ticaret ve komisyonculuk yapanlar bu kooperatiflere giremezler. Toprak ve Tarım Reformu Kooperatiflerine ortak olanlar, 1581 sayılı Kanuna tabi Tarım Kredi Kooperatiflerine ortak olamazlar.

 

Yönetim Kurulu :

MADDE 75. — Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifi yönetim kurulu, biri kooperatif müdürü olmak üzere yedi kişiden oluşur. Toprak dağıtımından yararlanan tarımsal aile işletmesi ve küçük işletme sahipleri, kooperatif yönetim kurulunda en az dört kişiyle temsil olunur. Yönetim Kurulunun başkanını yönetim kurulu üyeleri kendi aralarından seçerler.

 

Üst örgütlenme:

MADDE 76. — Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri; amaçlarını gerçekleştirmek, güçlerini artırmak ve ortaklarına daha yararlı olabilmek için Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri Birliklerini, en az beş birlik de Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri Merkez Birliğini kurarlar. Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri Merkez Birliği tek üst kuruluş olup, merkezi Ankara'dadır. Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri ve Birliklerinin çalışma alanı içinde birden fazla Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifi ve Birliği kurulamaz. Toprak ve Tarım Reformu Kooperatiflerinin Toprak ve Tarım Reformu Koopertifleri Birliğine, Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri birlikleri ile birliği olmayan kooperatiflerin Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri Merkez Birliğine girmeleri zorunludur. Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri Merkez Birliği Türkiye Kooperatifler Millî Birliğine girebilir.

 

Müdürlerin atanması:

MADDE 77. — Toprak ve Tarım Reformu Koopretifleri ve üst örgütlerinin müdürleri Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca atanır. Atamada, işin özelliğine göre Toprak ve Tarım Reformu Araştırma ve Eğitim Enstitüsünde eğitim görmüş ziraat ve orman yüksek mühendislerine ve veteriner hekimlere öncelik tanınabilir. Toprak ve Tarım Reformu Koopertifleri ve üst örgütleri 13/12/1960 tarihli ve 160 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi kapsamına giren kurumlardan sayılır ve müdürleri 1327 ve 657 sayılı Kanunun ek 1 ve 2 nci maddeleri uyarınca geçici süreli olarak görevlendirilmek suretiyle çalıştırılabilirler. Kooperatiflerin, Müsteşarlıkça atanan müdürler eliyle yönetilmesine ve desteklenmesine, bu hizmetlerin kooperatif üyelerinin kendileri tarafından yapılabileceğine Müsteşarlıkça karar verilinceye kadar devam edilir. Müdürün işine, atanmadaki usule göre, Müsteşarlıkça son verilir. Kooperatif müdürlerine ve kooperatiflerin üst örgütlerinde çalışan müdürlere bunlara ait teşebbüslerin yıllık müspet fiyat farklarından pay verilmesi hususunda anasözleşmeye hüküm konulabilir.

 

Ortaklık kurma :

MADDE 78. — Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri ve üst örgütleri kendi aralarında veya kamu tüzel kişileriyle veya Kamu İktisadî Teşebbüsleriyle bu kanunda belirtilen görevlerine uygun ve kooperatiflerin gelişmesini engellemeyecek nitelikte ortaklıklar kurabilirler veya mevcut ortaklıklara katılabilirler.

 

Kooperatifçilik eğitimi:

MADDE 79. — Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı Araştırma ve Eğitim Enstitüsünde ve buna bağlı eğitim merkezlerinde, Toprak ve Tarım Reformu Kooperatiflerinde ve üst örgütlerinde görev alacaklarla bu kooperatiflerin ortak ve yöneticileri uzun veya kısa süreli eğitime tabi tutulurlar. Bu konuda Ticaret Bakanlığı ile işbirliği sağlanır.

 

Denetleme ve onama:

MADDE 80. — Toprak ve Tarım Reformu Koopertifleri ile üst örgütleri Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca denetlenir. Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı, denetim için gerekli gördüğü hallerde, ilgili bakanlık ve kuruluşların yardımını isteyebilir. Diğer tarımsal amaçlı kooperatifler ve üst örgütleri toprak ve tarım reformunun uygulanması bakımından gerekli görülen hallerde ve ilgili bakanlık veya kuruluşların mutabakatı üzerine Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca denetlenebilir. Toprak ve Tarım Reformu Kooperatiflerinin ve üst örgütlerinin Genel Kurul kararları, tutanakları ile birlikte yedi gün içinde iadeli taahhütlü olarak postayla Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığına gönderilir. Müsteşarlık, teslim alındığı tarihten başlamak üzere, en çok bir ay içinde bu kararları usul, mevzuat, toprak ve tarım reformunun gayeleri yönünden inceleyerek tasdik veya redde yetkilidir. İnceleme neticeleri kooperatife veya üst örgüte bildirilir. Bir ay içinde neticeye bağlanamayan kararlar tasdik edilmiş sayılır. Seçilen yönetim kurulları seçim gününden itibaren görevlerini yapmaya yetkilidirler.

 

Kooperatife ödenecek sermaye payı:

MADDE 81. — Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifinin anasözleşmesine göre belli edilmiş bulunan kurucu ortakların sermayeye katılma paylarının yüzde yirmibeşi Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca Toprak ve Tarım Reformu Fonundan ortaklar hesabına kooperatife ödenerek kooperatifin kuruluş sermayesi sağlanır.

 

Kooperatiflere karşılıksız yardım:

MADDE 82. — Bu kanun hükümlerine göre kurulan Toprak ve Tarım Reformu Kooperatiflerine ve üst Örgütlerine, çalışma konularına giren ve kendi güçleri yetmeyen, plan hedeflerine ve toprak ve tarım reformu bölgesi programlarına uygun yatırımlarda, yatırım tutarının yüzde yirmisinden az ve yüzde yetmişinden çok olmamak üzere Toprak ve Tarım Reformu Fonundan karşılıksın aynî ve nakdî yardım yapılabilir. Bu yatırımlar, kooperatifler ve üst örgütleriyle işbirliği halinde Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca planlanır ve uygulanması denetlenir.

 

Kooperatifler Kanunu, muaflıklar ve uygulanmayacak hükümler :

MADDE 83. — Toprak ve Tarım Refoımu Koopretifleri ve üst Örgütlerinin kuruluş ve işleyişlerinde, bu kanunda açıklık olmayan hallerde 1163 sayılı Koopertifler Kanunu hükümleri uygulanır. Toprak ve Tarım Reformu Koopertifleri, Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri Birlikleri ile Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri Merkez Birliği, 1581 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Kanununun 19 uncu maddesi ile Tarım Kredi Kooperatifleri, Tarım Kredi Kooperatifleri Bölge Birlikleri ve Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliğine tanınmış olan vergi, harç, resim ve benzeri her çeşit muaflıklardan yararlanırlar. Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri, Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri Birlikleri ile Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri Merkez Birliği, on yıldan az olmamak üzere, yatırım fonları ile ilgili her türlü vergi, harç, resim ve benzeri muaflıklar ve haklardan istifade ederler. Kalkınmada öncelikle yörelerde kurulan Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri ve Toprak ve Tarım Reformu Koopertifleri Birlikleri için on yıllık muaflık süresi, kooperatifin kurulduğu yörenin sosyo ekonomik durumu gözönünde bulundurularak Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca uzatılabilir. Toprak ve Tarım Reformu Kooperatiflerine 1163 sayılı Kanunun 45 inci maddesinin üçüncü paragrafı ile 87 nci maddesi ve 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun 42 nci maddesi, Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri Birlikleri ile Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri Merkez Birliğine 1163 sayılı Kanunun 19 uncu madesinin ikinci paragrafı uygulanmaz.

 

Tip Ana Sözleşme ve Ana Söztleşmenin tescili:

MADDE 84. — Toprak ve Tarım Reformu Koopertifleri ile üst örgütlerinin tip Ana sözleşmeleri Ticaret Bakanlığının da görüşü alınmak suretiyle Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca hazırlanır. Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleriyle üst örgütlerinin Anasözleşmeleri Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca kabul edilerek 1163 sayılı Kanunun 3 üncü maddesi gereğince kuruluş ve tescil işlemi yapılmak üzere Ticaret Bakanlığına gönderilir.

 

Alacak senetleri, rehin hakkı, ipotek tesisi ve kaldırılması:

MADDE 85. — Toprak ve Tarım Reformu Kooperatiflerinin kredi ile ilgili alacak senetleri, kâğıtlar ve her türlü taahhütname ve sözleşmeler, ortağın oturduğu veya Toprak ve Tarım Reformu Kooperatiflerinin bulunduğu köy veya mahalle ihtiyar heyetleri tarafından parasız olarak tasdik olunur. Bu suretle tasdik olunan senet ve belgeler, İcra ve İflâs Kanununun 38 inci maddesinde yazılı belgeler hükmündedir. Senetler vâdelerinde protestoya tabi tutulmaz. Müracaat vukuunda bu tasdik muameleleri noterler tarafından da yapılır. Ortakların kredilerine mesnet olarak gösterdikleri ürünleri, hayvanları ve üretimleri ile ilgili her türlü makine ve araçları üzerinde ortağı bulundukları Toprak ve Tarım Reformu Kooperatiflerinin mutlak rehin hakları vardır. Bunlar, borçlu ortaklara yediemin sıfatıyle teslim edilmiş sayılır ve üçüncü şahıslar tarafından hiçbir suretle haciz olunamaz. Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri lehine tesis edilecek ipotek işlemleri, köy ihtiyar heyetleri veya noterler tarafından tasdik edilen tahhütnameye istinaden Toprak ve Tarım Reformu Kooperatiflerinin yazılı isteği üzerine gösterilecek değere göre tapu dairelerince takrir alınmadan yapılır. İpoteğin kaldırılmasında da aynı usul uygulanır.

 

Toprak ve Tarım Reformu Kooperatiflerinin kuruluş ve işleyiş esasları :

MADDE 86. — Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri ile üst örgütlerinin kuruluş, işleyiş ve görevleri, diğer tarımsal amaçlı kooperatiflerle bunların yapacakları işbirliği ve karşılıklı destekleme esasları ile Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifleri ve üst örgütlerine yapılacak yardımlar ve yatırımlarla ilgili hususlar, ilgili bakanlıkların görüşleri alınarak Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca çıkarılacak yönetmelikte belirtilir.

 

 SEKİZİNCİ BÖLÜM

 

Arazi toplulaştırılması

Amaç:

MADDE 87. — Arazi toplulaştırmasının amacı; toprakların, üretim tekniğinin ekonomik olarak uygulanmasını, toprak muhafaza ve zirai sulama tedbirlerinin alınmasını güçleştirecek derecede parçalanmış, dağılmış ve şekillerinin bozulmuş olduğu hallerde, bir şahsa veya çiftçi ailesine ait arazi parçalarını imkân ölçüsünde az sayıda veya tek parça halinde birleştirmek ve şekillerini düzeltmek suretiyle parsellerde gerekli değişikliklerin yapılmasıdır.

 

İsteğe bağlı toplulaştırma:

MADDE 88. — Toprak sahibi çiftçilerden asgari dörtte birinin müracaatı halinde, toplulaştırılması istenen toprakların yarısından çoğuna malik bulunan ve sayıca mâliklerin yarısını teşkil eden toprak sahibi çiftçilerin muvafakati ve Toprak ve Tapım Reformu Müsteşarlığının uygun görüşü ile isteğe bağlı toplulaştırma yapılabilir. Reform amaçlan yönünden yararlı gördüğü takdirde Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı, toprak sahibi çiftçilerin müracaatı olmaksızın, toplulaştırılacak toprakların yarısından çoğuna malik bulunan ve sayıca maliklerin yansını teşkil eden toprak sahibi çiftçilerin muvafakati ile isteğe bağlı toplulaştırma yapabilir. Gerekli çoğunluğun muvafakati alındıktan sonra hazırlanan plan ve projelere ve bunların uygulanmasına toplulaştırma sınırı içindeki bütün malikler uymak zorundadırlar.

 

Zorunlu toplulaştırma :

MADDE 89. — Toprak ve tarım reformu bölgelerinde 87 nci maddede belirtilen amacı gerçekleştirmenin zorunlu bulunduğu hallerde Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığının teklifi ve Bakanlar Kurulunun kararı ile toprak maliklerinin muvafakatları aranmaksızın toplulaştırma yapılır.

 

özel durumlarda toplulaştırma :

MADDE 90. — Bağ, zeytinlik, fındıklık, antep fıstıklığı, çay plantasyonu ve benzerleri ile meyve bahçeleri, kavaklık ve okaliptüslük olarak kullanılan tarım arazileri bu kanunun 87 nci maddesine göre kendi aralarında ayrıca toplulaştırmaya tabi tutulur. Bir yerin bağ, zeytinlik, fındıklık, antep fıstıklığı, çay plantasyonu ve benzerleri ile meyve bahçesi, kavaklık veya okaliptüslük olarak kabul edilebilmesi için tekniğine göre o yerin beher dönümünde bulunması gereken ağaç sayısının en az üçte ikisi oranında ağaç bulunması gerekir. Bu nitelikte olmayan arazilerle sadece sınırları söğüt ve kavak gibi ağaçlarla çevrili arazide bu madde hükmü uygulanmaz. Ancak ağaçların değeri gözönünde tutlarak diğer tarım arazisi ile toplulaştmlabilir. Arazi ile üstündeki ağaçların mülkiyenin ayrı kişilere ait bulunması halinde, Toprak ve Tarım Reformu Bölge Başkanlığı ilgililerden en geç iki ay içinde anlaşma yolu ile ikili mülkiyetin tek yönde birleştirilmesini ister. İlgililer ikili mülkiyetin tek yönde birleştirilmesini tanınan süre içinde gerçekleştiremedikleri takdirde maliklerden biri veya Toprak ve

Tarım Reformu Bölge Başkanlığı, ikili mülkiyetin tek yönde birleştirilmeşini genel hükümlere göre görevli mahkemeden talebedebilir. Görevli mahkeme mülkiyetin tek yönde birleştirilmesini üç ay içinde karara bağlar. Birinci fıkrada belirtilen yerlerin tespiti, bu kanunun 94 üncü maddesinde yazılı derecelendirme ile birlikte yapılır.

 

Toplulaştırma sınırı:

MADDE 91. — Toplulaştırma; köy, belde veya havza esas alınarak o yerin sınırları içinde gerçek ve tüzel kişilere ait tarıma elverişli bütün topraklarda uygulanır. Bir havzaya bir veya birden çok köy veya belde girebilir.

 

Tapulama işlemleri: -

MADDE 92. — Toplulaştırma, tapulaması tamamlanan yerlerde yapılır. Toplulaştırma alanının tapulaması yapılmamış ise bu yerlerin tapulaması, il veya ilçe belediye sınırı içindeki toprakları dahil, Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığının istemi üzerine 766 sayılı Tapulama Kanununun 78 inci maddesine bağlı kalınmadan öncelikle yapılır. Tapulama yapılırken Devlete, diğer kamu ve özel hukuk,tüzel kişilerine ve gerçek kişilere ait topraklardaki girintili ve çıkıntılı olan sınırlar, küçük ve dağınık topraklar, ilgililerin muvafakati ile değiştirilebilir veya birleştirilebilir.

 

Toplulaştırma hazırlığı :

MADDE 93. — Toplulaştırma yapılmasına kaıar verilen yerlerde gerekli bütün etütler yapılır. Kamu yararına tahsis edilmiş orta mallarının sınırları ve yeri, proje gereği değiştirilebilir. Toplulaştırma yapılacak alanın mülkiyet etütleri yapılarak malikler tespit edilir. Proje alanına giren parsellerin tapu kütüğü sayfalarının beyanlar hanesine toprakların toplulaştırma alanına girdiği kaydedilir. Kayıt tarihinden başlayarak proje uygulanmasının sona erdiği tarihe kadar proje sahasındaki taşınmaz mallar üzerindeki her türlü rızaî devir ve temlik, ifraz ve taksim işlemleri durdurulur. Bu kısıtlama üç yılı geçemez. Ancak, bir kimse proje alanında sahib olduğu arazinin tümünü toplu halde üçüncü bir şahsa devir ve temlik edebilir. Proje uygulanmasını aksatmayacak veya toplulaştırmayı kolaylaştıracak tasarruflara Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca izin verilebilir. Tapu kütüğündeki kayıt tarihinden sonra toprağı devralan veya üzerinde bir hak edinen kimse, eski hak sahibinin yükümlülüklerini ayrıca muvafakati aranmaksızın aynen kabul etmiş sayılır.

 

Derecelendirme :

MADDE 94. — Toplulaştırma alanında bulunan, Devlete, gerçek ve tüzel kişilere ait taşınmaz mallar verim ve değerlerine göre derecelendilir ve her derecenin diğer derecelerle olan denkliği tespit edilir. Derecelendirme işlemi Derecelendirme Komisyonları tarafından yapılır. Derecelendirme Komisyonları beş üyeden meydana gelir. Bunlardan komisyon başkanı ile bir üye Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı tarafından, bir üye mahallî ziraat odası, diğer iki üye arazisi toplulaştırılacak çiftçiler arasından mahallin en büyük idare amiri tarafından seçilir. Komisyonun kuruluş tarzı, üyelerinin atanma ve seçimi usulü, görevlendirilmeleri, çalışma şekli, toplanma ve karar yeter sayısı, karara katılamayacakları haller, 96 nci maddede öngörülen toplulaştırma ile ilgili esasların ayrıntıları, borçlandırma ve Ödeme usulü Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığınca hazırlanacak yönetmelikte belirtilir.

 

Derecelendirmenin ilânı:

MADDE 95. — Derecelendirme Komisyonu tarafından her parsel için tespit edilen dereceyi ve her derecenin öteki derecelerle olan denkliğini gösterir liste ve derecelendirme haritası veya derecelendirme planı muhtarlık veya belediyede herkesin görebileceği yere onbeş gün süre ile asılarak ilân olunur. Liste ve haritanın ilânı ve ilândan indirilmesi bir tutanakla belgelendirilir. Liste ve haritanın ilân edildiği, ayrıca köyün veya belediyenin bağlı olduğu ilçe veya il merkezinde alışılmış araçlarla duyurulur. Derecelendirme liste ve haritasına, ilân tarihinden başlayarak yirmi gün içinde arazisi toplulaştırmaya konu olan çiftçilerin yazılı olarak Derecelendirme Komisyonu Başkanlığına itiraz hakları vardır. Komisyon bu itirazları inceler ve en geç onbeş gün içinde karara bağlar. Karar ilgililere tebliğ olunur. İlgililer bu karara, tebliğ tarihinden başlayarak onbeş gün içinde görevli mahkemede itiraz edebilirler. Mahkemenin kararı kesindir.

Devamı İçin Resmi Gazete Pdf